Hoe ga je om met Angst ?
Ik stond net in de trailer de merrie vast te binden toen mijn helper de stang vergat dicht te doen, terwijl de klep langzaam omhoogkwam. De merrie raakte in paniek en denderde met al haar kracht de trailer uit. In een fractie van een seconde kon ik nog nèt het touw uit mijn handen loslaten en kon de helper opzij springen. Zaterdagochtend, voor het eerst ging ik op pad met mijn onervaren merrie naar een startpunt voor een gezamenlijke buitenrit. Het scenario was uitvoerig doorgenomen met degene die mij hielp. Toch ging er tijdens het laden op de trailer iets mis.
Dit artikel gaat over ANGST. Angstige momenten, bang zijn voor bepaalde situaties, bevreesd zijn voor angstige paarden, maar vooral hoe omgaan te met angst en hiermee te leren leven.
Angst is een vrij ruim begrip en komt in vele variaties voor. Iedereen is wel eens bang, het zit diep in de mens en is altijd en overal aanwezig. Bij sommige mensen is dit meer zichtbaar, bij anderen diep verscholen onder andere emoties. Angst is een instinctieve emotie en heeft ons door de evolutie heen daar gekregen waar we nu zijn. Zonder angst had de mens in zijn oervorm weinig kans gehad. Het is DE emotie die ons alert en voorzichtig heeft gemaakt en vooral bewust van ons kwetsbare leven. Hierdoor heeft de mens kunnen overleven in en vijandige wereld vol gevaar.
Een half uur later waren we veilig en wel op pad maar de adrenaline stroomde nog door mijn aderen. In een parallel-universum zag ik mezelf in een auto op weg naar het ziekenhuis met op mijn schoot een broodtrommeltje. Daarin zaten een koelelement en drie vingers. Mijn hand was komen vast te zitten in de knoop van het touw en het touw had zich aangespannen toen de merrie de trailer af stormde. Eén seconde maar, één stomme fout en ik was de rest van mijn leven aan dit rampscenario herinnerd door een misvormde hand.
Angst is een vrij ruim begrip en komt in vele variaties voor. Iedereen is wel eens bang, het zit diep in de mens en is altijd en overal aanwezig. Bij sommige mensen is dit meer zichtbaar, bij anderen diep verscholen onder andere emoties. Angst is een instinctieve emotie en heeft ons door de evolutie heen daar gekregen waar we nu zijn. Zonder angst had de mens in zijn oervorm weinig kans gehad. Het is DE emotie die ons alert en voorzichtig heeft gemaakt en vooral bewust van ons kwetsbare leven. Hierdoor heeft de mens kunnen overleven in en vijandige wereld vol gevaar.
Een half uur later waren we veilig en wel op pad maar de adrenaline stroomde nog door mijn aderen. In een parallel-universum zag ik mezelf in een auto op weg naar het ziekenhuis met op mijn schoot een broodtrommeltje. Daarin zaten een koelelement en drie vingers. Mijn hand was komen vast te zitten in de knoop van het touw en het touw had zich aangespannen toen de merrie de trailer af stormde. Eén seconde maar, één stomme fout en ik was de rest van mijn leven aan dit rampscenario herinnerd door een misvormde hand.
Angst is niet alleen instinctief maar kan ook ontstaan na rottige ervaringen, zelfs als je die niet zelf hebt meegemaakt. Negatieve ervaringen, direct of indirect. Wie ooit een akelige thriller heeft gezien waarbij een vrouw in een parkeergarage wordt vermoord door een onbekende griezel, zal nooit meer met veel plezier in haar eentje door een donkere parkeergarage op zoek gaan naar haar auto. Die ervaring was weliswaar niet direct voelbaar aan eigen lijf en leden maar heeft toch zo´n invloed op je gehad dat dit je voorlopig niet meer loslaat. En zie hier meteen hoe persoonlijk angst is. Mijn partner reageerde heel wat rustiger op die tv-scène. Hij zou nog steeds heel relaxed een avond-wandeling maken door die enge, donkere parkeergarage. Een angstaanjagende scène uit een film doet de een niets, een ander trekt het zich wat persoonlijker aan.
Meer ter zake: ik ga al vele jaren met paarden om en heb gelukkig weinig ongelukken meegemaakt. Ik ken wel 101 verhalen over ongelukken van paardenvrienden. Van die ene vriendin die ooit in een beugel is blijven hangen terwijl haar paard ervandoor ging en van een fokker die een merrie over zich heen kreeg toen het veulen afweek van de geplande route naar de stal. Of van die hengstenhouder die tijdens een dekking zelf onder de hengst kwam toen de onwillige merrie ineens weg sprong. Stomme ongelukken door onhandig-heid, onwetendheid, maar ook vaak door pure pech.
De een legt deze verhalen naast zich neer en zegt: zoiets overkomt mij niet. De ander neemt de verhalen in zich op en probeert daar lering uit te trekken. Weer een ander wordt echter angstig in dezelfde situatie. Sommige mensen stromen nu eenmaal over van zelfvertrouwen en anderen staan wat angstiger in het leven. Het aan-de-beugels-blijven-hangen-geval durven bijvoorbeeld sommige mensen te negeren. Je kunt echter ook verstandige conclusies uit zo´n verhaal trekken en zorgen voor veiligheidsbeugels. Het kan ook doorslaan in pure angst. Een persoonlijke negatieve ervaring of de ervaring van een ander, kan zo intens zijn dat de angst je letterlijk in de greep neemt en zelfs verlammend werkt.
Als je ooit een verlammende angst hebt meegemaakt, dan weet je hoe intens dit kan zijn. Het lijkt alsof je lichaam niet meer reageert op je hersens. Een goed voorbeeld hiervan is hoogtevrees. Tijdens een vakantie op Kreta hebben wij ooit meegemaakt dat er toeristen met een speciaal team van berggidsen van een bergpad moesten worden gehaald. Ze waren verlamd door de angst en konden geen pas voorwaarts en achterwaarts meer zetten. Het bergpad was zeker angstaanjagend, maar toch, er waren ook mensen die geen last hadden van hoogtevrees en fluitend dit pad dagelijks bewandelden om bij een mooie inham met een strandje te komen. Pas toen de betreffende toeristen weer met hun voeten op het hete zand stonden, kwamen ze weer wat tot leven. De hoogtevrees had hen letterlijk verlamd.
Meer ter zake: ik ga al vele jaren met paarden om en heb gelukkig weinig ongelukken meegemaakt. Ik ken wel 101 verhalen over ongelukken van paardenvrienden. Van die ene vriendin die ooit in een beugel is blijven hangen terwijl haar paard ervandoor ging en van een fokker die een merrie over zich heen kreeg toen het veulen afweek van de geplande route naar de stal. Of van die hengstenhouder die tijdens een dekking zelf onder de hengst kwam toen de onwillige merrie ineens weg sprong. Stomme ongelukken door onhandig-heid, onwetendheid, maar ook vaak door pure pech.
De een legt deze verhalen naast zich neer en zegt: zoiets overkomt mij niet. De ander neemt de verhalen in zich op en probeert daar lering uit te trekken. Weer een ander wordt echter angstig in dezelfde situatie. Sommige mensen stromen nu eenmaal over van zelfvertrouwen en anderen staan wat angstiger in het leven. Het aan-de-beugels-blijven-hangen-geval durven bijvoorbeeld sommige mensen te negeren. Je kunt echter ook verstandige conclusies uit zo´n verhaal trekken en zorgen voor veiligheidsbeugels. Het kan ook doorslaan in pure angst. Een persoonlijke negatieve ervaring of de ervaring van een ander, kan zo intens zijn dat de angst je letterlijk in de greep neemt en zelfs verlammend werkt.
Als je ooit een verlammende angst hebt meegemaakt, dan weet je hoe intens dit kan zijn. Het lijkt alsof je lichaam niet meer reageert op je hersens. Een goed voorbeeld hiervan is hoogtevrees. Tijdens een vakantie op Kreta hebben wij ooit meegemaakt dat er toeristen met een speciaal team van berggidsen van een bergpad moesten worden gehaald. Ze waren verlamd door de angst en konden geen pas voorwaarts en achterwaarts meer zetten. Het bergpad was zeker angstaanjagend, maar toch, er waren ook mensen die geen last hadden van hoogtevrees en fluitend dit pad dagelijks bewandelden om bij een mooie inham met een strandje te komen. Pas toen de betreffende toeristen weer met hun voeten op het hete zand stonden, kwamen ze weer wat tot leven. De hoogtevrees had hen letterlijk verlamd.
´s Avonds in mijn bed denk ik nog voortdurend aan het bijna-ongeluk. Ik kan het maar niet uit mijn hoofd krijgen en alle gedachten gaan steeds terug naar die ene seconde. Ik ben een ervaren paardenvrouw en toch is deze dag bijna uitgelopen op een drama waarbij ik voor altijd een misvormde hand had overgehouden, of erger, mijn helper onder de klep van de trailer was gekomen. Is het misschien niet beter om in het vervolg maar thuis te blijven? Zo belangrijk is die rit niet ten opzichte van het leven van mijn helper en het behouden van mijn handen.
Het vlak voor je slaap bedenken wat er allemaal mis had kunnen gaan, is een vrij normale zaak. Vooral vrouwen schijnen hier vaak last van te hebben. Het is een reactie van de geest op een gebeuren dat hàd kunnen plaatsvinden maar gelukkig niet is gebeurd. Hierdoor schep jezelf de gelegenheid er iets van te leren en de volgende keer alert te zijn om die situaties te voorkomen. Onbewust gebeurt dit ook, door akelige dromen of een onbestemd gevoel.
Niet alleen is angst instinctief en heel per-soonlijk maar ook vaak voorspelbaar en te voorkomen. Een beginner die de klassieke fout maakt door op een te temperamentvol paard te stappen, kan op zijn vingers natellen dat dit niet zal resulteren in een ontspannen buitenrit maar meer waarschijnlijk in een spookrit. Logisch als hij of zij dan enigszins bleek en geschrokken van het paard afkomt. Heel jammer als de beginnende ruiter hieruit zijn conclusies trekt en voorgoed zijn paardrij-laarzen inruilt voor een tennisracket.
De sociale omgeving speelt in dit voorbeeld ook een grote rol. Ouders of de manegehouder hadden beter een rustig paard kunnen meegeven of eerst eens even 20 lessen in de binnenbak moeten voorstellen. Helaas is dit een voorbeeld dat vaak voorkomt. Een goede combinatie van paard en ruiter (of eigenaar) is de absolute voorwaarde om angst te voor-komen. Een beginnende of angstige ruiter kan beter een paard kopen of rijden dat een rustig en ongecompliceerd karakter heeft. Alleen echt ervaren ruiters kunnen goed overweg met jongere, onervaren en temperamentvolle paarden.
Maar zelfs het hebben van een portie ervaring en levenswijsheid is niet zaligmakend. Ooit las ik in een rapport dat veel ongelukken juist gebeuren bij professionele paardenmensen. Dit moest ik twee keer lezen. Professionele paardenmensen?
Uit het begeleidende verhaal kwam naar voren dat juist professionele paardenmensen vaak varen op routine en hierdoor wel eens te gemakkelijk en vertrouwd kunnen worden in hun omgang met paarden. Na een enkele kleine fout of een totaal verkeerd ingeschatte situatie met grote gevolgen, kan ook deze ervaren paardenman of vrouw een tegenslag te verwerken krijgen die hem volledig uit het veld slaat. Een prof zou ook een beetje angstig moeten zijn, dat houdt hem alert en voorzichtig.
Na verloop van tijd merk ik dat het laden op de trailer niet meer goed gaat. Mijn angst slaat over op het paard en dat weigert de trailer in te gaan. Veel geduld helpt niet meer. Mijn trillende stem komt niet bepaald overtuigend over op het paard om het gerust te stellen dat het allemaal niets voorstelt.
Als je boven de dertig komt wordt je voorzichtiger en bewuster van je eigen lichamelijke en geestelijke beperkingen. Maar er is ook nog iets op een breder niveau gaande.
Er is al langere tijd een ontwikkeling gaande die het paard of de pony er niet makkelijker in de omgang op heeft gemaakt. Het gemiddelde paard is in de laatste decennia´s van een gebruikspaard naar een sportpaard uitgegroeid met een extreem goede beweging en sportmentaliteit. Geen slome, rustige, gemoedelijke boerenpaarden meer maar elegante sportpaarden en pony´s die niet terugdeinzen voor de hoogste hindernissen op een parcours, de moeilijkste dressuur-oefeningen op muziek of een pittig buitenritje van 180 km. Op enkele rassen na is dit gewoon een feit en maakt dit het voor de ruiter, die bijvoorbeeld uitsluitend recreatief wil rijden, een stuk moeilijker om een passend paard te vinden.
Alle typen gespecialiseerde paarden zijn ten overvloede aanwezig, maar probeer eens een paard of pony te vinden waarmee je een ontspannende buitenrit kunt maken zonder te vrezen voor calamiteiten…
Na verloop van tijd merk ik dat het laden op de trailer niet meer goed gaat. Mijn angst slaat over op het paard en dat weigert de trailer in te gaan. Veel geduld helpt niet meer. Mijn trillende stem komt niet bepaald overtuigend over op het paard om het gerust te stellen dat het allemaal niets voorstelt.
Als je boven de dertig komt wordt je voorzichtiger en bewuster van je eigen lichamelijke en geestelijke beperkingen. Maar er is ook nog iets op een breder niveau gaande.
Er is al langere tijd een ontwikkeling gaande die het paard of de pony er niet makkelijker in de omgang op heeft gemaakt. Het gemiddelde paard is in de laatste decennia´s van een gebruikspaard naar een sportpaard uitgegroeid met een extreem goede beweging en sportmentaliteit. Geen slome, rustige, gemoedelijke boerenpaarden meer maar elegante sportpaarden en pony´s die niet terugdeinzen voor de hoogste hindernissen op een parcours, de moeilijkste dressuur-oefeningen op muziek of een pittig buitenritje van 180 km. Op enkele rassen na is dit gewoon een feit en maakt dit het voor de ruiter, die bijvoorbeeld uitsluitend recreatief wil rijden, een stuk moeilijker om een passend paard te vinden.
Alle typen gespecialiseerde paarden zijn ten overvloede aanwezig, maar probeer eens een paard of pony te vinden waarmee je een ontspannende buitenrit kunt maken zonder te vrezen voor calamiteiten…
Nu sta ik dan voor een keuze. Met paard en trailer op pad zie ik niet meer zitten. Ga je op zoek naar een andere vorm van de paardensport, ga je op zoek naar een paard dat blindelings in zijn eentje de trailer oploopt en zich niet laat beïn-vloeden door een angstige eigenares of gaan we tuinieren en quilten? Nee, alles opgeven wil ik nog niet. Er zit niets anders op dan om goede hulp te vragen, vertellen waar het mis is gegaan en toegeven dat ik angstig ben geworden.
Het is moeilijk om een paard goed te leren begrijpen. Paarden die op het eerste oog 100% betrouwbaar lijken, kunnen ook wel eens gemene streken uithalen. Vaak zijn deze gemene streken achteraf wel te begrijpen als er iets langer wordt stilgestaan bij de situatie of hetgeen aan het paard wordt gevraagd. Een paard leer je net als een medemens tenslotte pas na een tijdje goed kennen. Een proef-periode kan dus zelfs al onvoldoende zijn om een goede inschatting te maken over het karakter en bruikbaarheid van het paard. Of nog belangrijker: hoe het betreffende paard of pony reageert in een onverwachte situatie.
Hulp vragen en ervoor uitkomen dat je angstig bent, is al een grote stap in de goede richting. Misschien met een beetje geluk kom je over je angst heen. Er zijn gelukkig genoeg manieren om op een leuke manier met paarden om te gaan. Een pas op de plaats maken of een stapje terug nemen, kan een grote stap voorwaarts zijn als je jezelf de tijd gunt. Dan kun je bewust nadenken over je situatie en proberen goede hulp proberen te vinden.
Er is gelukkig een groot aanbod op de markt, van therapeutisch rijden tot clinics voor angstige mensen en zelfs hele vakanties met eigen paard om dat stukje vertrouwen in het paard of in jezelf weer terug te krijgen. Er zijn goede boeken te vinden over dit onderwerp en er zijn vooral ook mensen die zich in deze richting gespecialiseerd hebben. Sommigen leggen meer de nadruk op de psychische kant van de zaak en leren eenvoudige methoden om met je angst om te gaan. Anderen werken meer op het lichamelijke aspect en leren hoe je weer wat soepeler in je vel gaat zitten door eenvoudige kennis over bewegingsleer en lichaamstaal van zowel ruiter als paard.
Door het angstig-zijn verkorten bepaalde spieren waardoor je een verstarde lichaamshouding krijgt. Dit heeft weer onmiddellijk effect op het paard dat het voelt. Niet voor niets weten we allemaal dat kinderen en dronkaards een beter gevoel voor evenwicht hebben en zich zelfs zelden bezeren tijdens een val. De meeste paarden zijn gevoelig voor verkrampingen van de mens en reageren door zelf ook te schrikken of te verkrampen. Alleen door hier bewust van te zijn kun je deze negatieve spiraal doorbreken. Iemand die zich hierin heeft gespecialiseerd kan hierbij zeer behulpzaam zijn. Haast je niet, een angst ontwikkelen kost tijd maar er afkomen kost nog veel meer energie en tijd.
Het is moeilijk om een paard goed te leren begrijpen. Paarden die op het eerste oog 100% betrouwbaar lijken, kunnen ook wel eens gemene streken uithalen. Vaak zijn deze gemene streken achteraf wel te begrijpen als er iets langer wordt stilgestaan bij de situatie of hetgeen aan het paard wordt gevraagd. Een paard leer je net als een medemens tenslotte pas na een tijdje goed kennen. Een proef-periode kan dus zelfs al onvoldoende zijn om een goede inschatting te maken over het karakter en bruikbaarheid van het paard. Of nog belangrijker: hoe het betreffende paard of pony reageert in een onverwachte situatie.
Hulp vragen en ervoor uitkomen dat je angstig bent, is al een grote stap in de goede richting. Misschien met een beetje geluk kom je over je angst heen. Er zijn gelukkig genoeg manieren om op een leuke manier met paarden om te gaan. Een pas op de plaats maken of een stapje terug nemen, kan een grote stap voorwaarts zijn als je jezelf de tijd gunt. Dan kun je bewust nadenken over je situatie en proberen goede hulp proberen te vinden.
Er is gelukkig een groot aanbod op de markt, van therapeutisch rijden tot clinics voor angstige mensen en zelfs hele vakanties met eigen paard om dat stukje vertrouwen in het paard of in jezelf weer terug te krijgen. Er zijn goede boeken te vinden over dit onderwerp en er zijn vooral ook mensen die zich in deze richting gespecialiseerd hebben. Sommigen leggen meer de nadruk op de psychische kant van de zaak en leren eenvoudige methoden om met je angst om te gaan. Anderen werken meer op het lichamelijke aspect en leren hoe je weer wat soepeler in je vel gaat zitten door eenvoudige kennis over bewegingsleer en lichaamstaal van zowel ruiter als paard.
Door het angstig-zijn verkorten bepaalde spieren waardoor je een verstarde lichaamshouding krijgt. Dit heeft weer onmiddellijk effect op het paard dat het voelt. Niet voor niets weten we allemaal dat kinderen en dronkaards een beter gevoel voor evenwicht hebben en zich zelfs zelden bezeren tijdens een val. De meeste paarden zijn gevoelig voor verkrampingen van de mens en reageren door zelf ook te schrikken of te verkrampen. Alleen door hier bewust van te zijn kun je deze negatieve spiraal doorbreken. Iemand die zich hierin heeft gespecialiseerd kan hierbij zeer behulpzaam zijn. Haast je niet, een angst ontwikkelen kost tijd maar er afkomen kost nog veel meer energie en tijd.
Na enkele maanden (!) waarbij ik uitsluitend met hulp van anderen het trailer-probleem heb aangepakt, gaat het een stuk beter en ben ik weer zover om het allemaal alleen te doen. Mijn paard heeft zijn vertrouwen terug en loopt als een brave makker de trailer op. De angst is zo goed als verdwenen maar heeft echter wel iets positiefs achtergelaten.
Sinds dit incident en de gevolgen ervan, kan ik me veel beter inleven in mensen die na en klein of groot drama, de paardensport voorgoed of tijdelijk de rug toekeren.
Als laatste wil ik nog opmerken dat we in een winners-maatschappij leven. Het is een groot goed om iets te bereiken en om er trots op te zijn als je je grenzen verlegt. De sporten kunnen tegenwoordig niet extreem genoeg zijn en het riskeren van lijf en leden is zelfs een voorwaarde tot beleving van hoogte-punten. Heel leuk allemaal, maar er zijn ook mensen die wat minder geneigd zijn gevaar op te zoeken en risico´s te nemen. Voor sommige mensen is het zelfs beter een ander weg in te slaan. Er is een proces vooraf gegaan aan de uiteindelijke beslissing om een paard te verkopen, een ander ras te gaan liefhebben of een andere tak van de paardensport te gaan beoefenen. Voor buitenstaanders is dit niet zo makkelijk te begrijpen. Iemand die uiteindelijk besluit toch liever te gaan tuinieren of quilten verdiend echter evenveel respect als iemand die ogenschijnlijk angst-loos is of over zijn angsten heen is gekomen. Misschien zelfs wel meer, want deze persoon heeft niet alleen met zijn eigen angsten leren leven maar ook het paard hiermee gerespecteerd.
Sinds dit incident en de gevolgen ervan, kan ik me veel beter inleven in mensen die na en klein of groot drama, de paardensport voorgoed of tijdelijk de rug toekeren.
Als laatste wil ik nog opmerken dat we in een winners-maatschappij leven. Het is een groot goed om iets te bereiken en om er trots op te zijn als je je grenzen verlegt. De sporten kunnen tegenwoordig niet extreem genoeg zijn en het riskeren van lijf en leden is zelfs een voorwaarde tot beleving van hoogte-punten. Heel leuk allemaal, maar er zijn ook mensen die wat minder geneigd zijn gevaar op te zoeken en risico´s te nemen. Voor sommige mensen is het zelfs beter een ander weg in te slaan. Er is een proces vooraf gegaan aan de uiteindelijke beslissing om een paard te verkopen, een ander ras te gaan liefhebben of een andere tak van de paardensport te gaan beoefenen. Voor buitenstaanders is dit niet zo makkelijk te begrijpen. Iemand die uiteindelijk besluit toch liever te gaan tuinieren of quilten verdiend echter evenveel respect als iemand die ogenschijnlijk angst-loos is of over zijn angsten heen is gekomen. Misschien zelfs wel meer, want deze persoon heeft niet alleen met zijn eigen angsten leren leven maar ook het paard hiermee gerespecteerd.